Wzmacnianie motywacji do nauki – trudne w przypadku nastolatków
Materiały zaczerpnięte z artykułu i opracowania Anny Kiełczewskiej
Motywacja do nauki rzadko utrzymuje się na tym samym poziomie, ale najbardziej niestabilna jest w wieku dojrzewania. Wiąże się to nie tylko ze wspomnianymi już zmianami w mózgu i wydzielaniu hormonów, ale także ze zmianami osobowościowymi. Poszukiwanie własnej tożsamości przejawia się negowaniem autorytetów, burzeniem starego porządku i eksperymentowaniem. Najważniejsze jest bycie sobą, wyrażanie siebie i samorealizacja.
Dlatego nastolatek uczy się przede wszystkim tego, co go interesuje (niekoniecznie w szkole). Na lekcjach bywa minimalistą – robi to, co musi i nic ponad to. Oceny mają mniejszą wartość niż uznanie grupy rówieśniczej. Ponadto nastolatek ma trudności z dłuższą koncentracją uwagi na jednej rzeczy/czynności. Metody pracy nauczyciela, które dotychczas doskonale się sprawdzały (np. wykład), stają się mało użyteczne. Uczeń zamyśla się, zapomina, ma trudności z planowaniem pracy, organizacją czasu i systematycznością.
Działania na poziomie szkoły, zmierzające do wzmacniania motywacji nastoletnich uczniów, powinny uwzględniać:
- dobór materiałów i metod nauczania,
- relację uczeń-nauczyciel,
- samorealizację ucznia.
Ciekawie podany materiał to podstawa
Podstaw programowych nie da się zmienić, ale treści nauczania można uatrakcyjnić. Nastolatki chcą robić to, co lubią. Wszyscy uczniowie w tym wieku stale korzystają z nowoczesnych technologii. Budzą się z telefonem w ręku i zasypiają przy komputerze. Internet zastąpił im książki i gazety, a komunikatory i portale społecznościowe kontakty z ludźmi. To wiele mówi o sposobie przetwarzania informacji i uczenia się. Informacje mają być łatwo dostępne, krótkie i angażujące różne kanały sensoryczne (obraz, dźwięk, tekst).
Propozycje przedstawienia materiału nauczania:
- wykład w postaci prezentacji PowerPoint lub Prezi - koniecznie z małą ilością tekstu, za to ze zdjęciami, rysunkami (ale bez wykresów i tabel) oraz krótkimi filmami,
- objaśnianie teorii w oparciu o ciekawostki i konkretne przykłady - bliskie rzeczywistości nastolatków, ale także skłaniające do reakcji (zabawne, niewiarygodne, kontrowersyjne),
- zadania, które wymagają działania – wykonania czegoś, np. komputerowego obrobienia danych, wydrukowania mapy i naniesienia na nią informacji, przeprowadzenia eksperymentu, gromadzenia danych poza salą lekcyjną/szkołą,
- materiały niekompletne – rozbudzające ciekawość, pozostawiające intrygujące pytania bez jednoznacznej odpowiedzi, skłaniające uczniów do podejmowania poszukiwań, przeglądania źródeł, dyskusji,
- lekcje powtórzeniowe z wykorzystaniem gier edukacyjnych oraz internetu – np. próbny sprawdzian w programie Kahoot (bezpłatna platforma do tworzenia i przeprowadzania interaktywnych quizów).
Niemożność dłuższego skupienia uwagi na jednej rzeczy to nie tylko skutek uboczny dojrzewania. To także efekt wykonywania kilku czynności jednocześnie (np. słuchania muzyki lub oglądania flmów na YouTube i rozmawiania na czatach podczas odrabiania pracy domowej). Oznacza to, że informacje docierają do młodzieży trudniej i często w zniekształconej formie. Nie wszyscy są leniwi i znudzeni. Większość chce się rozwijać, ale ich mózg nie funkcjonuje tak, jak my dorośli byśmy tego chcieli.
Przykład: w związku z innym dobowym rytmem wydzielania melatoniny uczniowie są zmęczeni w godzinach porannych (czują się tak jak dorosły, który musi zaczynać pracę o czwartej rano). Najefektywniej myślą i zapamiętują późnym popołudniem i wieczorem. Dlatego właśnie odrabianie lekcji odkładają na później i kują po nocach. Ale rano znów są zmęczeni. To wszystko trzeba uwzględnić dobierając metody nauczania. Dobrze sprawdzają się metody aktywizujące, dynamiczne, bo pozwalają utrzymać energię uczniów na w miarę wyskoim poziomie.
Innym rozwiązaniem tego „problemu” jest uczenie podopiecznych skutecznego zarządzania własną energią i czasem:
- wytyczania celów,
- wybierania priorytetów,
- dzielenia zadań na krótsze odcinki,
- uczenia się w porach dnia, gdy mózg pracuje najefektywniej itp.
Ważne, aby nauczyciel rozmawiał z uczniami i wspierał ich w tym procesie. Od czasu do czasu można organizować lekcje poświęcone tym umiejętnościom, albo nawet warsztaty na lekcji wychowawczej prowadzone przez specjalistów.